Konserwacja piór wiecznych i atramenty żelazowo-galusowe

Recepturę którą wykorzystuje w produkowanych przeze mnie atramentach żelazowo-galusowych opracowałem w pierwszej połowie 2013 roku. Staram się stale udoskonalać moje atramenty i systematycznie wprowadzam drobne poprawki do receptury, ale jej zasadniczy kształt nie uległ zmianie. Nie zanotowano żadnego przypadku korozji lub zablokowania przepływu z powodu wytrącenia się osadu w piórach w których wykorzystywane były moje atramenty żelazowo-galusowe w przypadku ich standardowego wykorzystywania. Jednak należy zaznaczyć że w przypadku pozostawienia atramentu w piórze na bardzo długi okres czasu i jego zaschnięcia w zależności od wielu czynników możliwe jest wystąpienie korozji w przypadku piór ze stalówkami wykonanymi ze stali nierdzewnej. Stalówki wykonane z np. ze złota, tytanu, palladu, platyny, srebra etc. są ogólnie odporne na korozję i nie ma możliwości, żeby w jakichkolwiek warunkach uległy korozji pod wpływem atramentów żelazowo-galusowych lub jakichkolwiek znanych mi atramentów.

Atramenty żelazowo-galusowe jako atramenty wodoodporne wymagają przestrzegania kilku zaleceń, stosowanie się do tych wskazówek uchroni przed ewentualnymi problemami które mogłyby wystąpić w czasie korzystania z atramentów żelazowo-galusowych.

• Atramenty żelazowo-galusowe tworzą specyficzną grupę atramentów – próby zwięzłego opisu procesów, które zachodzą w takim atramencie wykracza poza ten krótki poradnik, należy mieć jedynie świadomość że dobrze przechowywany atrament żelazowo-galusowy nie zawiera żadnych cząstek stałych – jest on roztworem rzeczywistym. Dopiero po naniesieniu atramentu na podłoże (idealnie papier) i odparowaniu większości wody zachodzą reakcje które powodują powstanie nierozpuszczalnych w wodzie kompleksów żelaza o intensywnym ciemnym kolorze. Reakcje których efektem jest zmiana koloru atramentu widoczna po napisaniu tekstu, możliwe są również niestety we wnętrzu pióra jeżeli pozostawi się w nim atrament na długi okres czasu i w tym czasie atrament zaschnie we wnętrzu pióra. Usunięcie zaschniętego atramentu żelazowo-galusowego nie jest trudne, ale wymaga dużej ilości czasu i cierpliwości (zwłaszcza jeżeli nie możemy lub nie chcemy rozbierać pióra). Atramenty żelazowo-galusowe powinny być stosowane w piórach z których korzystamy regularnie i często – Jeżeli taki atrament zaschnie.

 

• Nie należy stosować atramentów żelazowo-galusowych w piórach które mają tendencje do zasychania, jeżeli pozostawi się je na stosunkowo niedługi okres czasu. Jest normalne jeżeli pióro po tygodniu lub dwóch nieużytkowania na początku piszę trochę ciemniej. Jeżeli natomiast pióro zasycha po dniu lub dwóch nieużywania i należy je intensywnie rozpisywać – w takim piórze nie powinno się używać atramentów wodoodpornych, w tym atramentów żelazowo-galusowych.

 

• Jeżeli w atramencie przechowywanym w butelce zaczyna się formować osad na ściankach to taki atrament nie powinien być wykorzystywany w piórach wiecznych. Samoistne powstawanie osadu w atramentach galusowych jest spowodowane niewłaściwym przechowywaniem, zanieczyszczeniem lub w czasie przygotowywania atramentu zostały wykorzystane nie właściwe proporcje składników. Atramenty nie żelazowo-galusowe, które również posiadają tendencje do samoistnego formowania osadu na ściankach również powinny być stosowane z zachowaniem ostrożności.

 

• Przed zatankowaniem pióra powinno ono być dokładnie wymyte – szczególnie jeżeli wcześniej były w nich wykorzystywane inne atramenty wodoodporne. Analogicznie jeżeli zmieniamy atrament z żelazowo-galusowego na jakiś inny wodoodporny to powinniśmy je dokładnie wymyć. Atramenty żelazowo-galusowe mogą wchodzić w interakcje z niektórymi atramentami, których efektem będzie powstawanie w piórze trudnego do usunięcia osadu. Poniżej przedstawiam kilka metod mycia od najlepszej do najgorszej:
  1. Rozebranie pióra i umycie sekcji pióra pod bieżąco wodą lub w myjce ultradźwiękowej
  2. Przepłukanie pióra przy pomocy konwertera lub innego mechanizmu napełniania pióra. Następnie pozostawienie pióra napełnionego wodą z detergentem na kilka minut stalówką w dół – tak żeby stykała się z chusteczką lub innym chłonnym materiałem. A następne powtórne przepłukanie pióra czystą wodą.
  3. Wszelkie inne metody polegające na prostym przepłukaniu pióra pod bieżącą wodą lub przy pomocy konwertera – nawet jeżeli po przepłukaniu wydaje się że pióro podaje już tylko czystą wodę – to jedynie się tak wydaje, w zakamarkach spływaka znajduje się jeszcze sporo nie wypłukanego atramentu
  4. Zmiana atramentu bez płukania pióra nie jest polecana i każdy kto ją wykonuje robi to na własną odpowiedzialność. Różne atramenty posiadają różne właściwości i ich mieszaniny mogą nie chcieć ze sobą współpracować lub w wyniku zmieszania pojawi się trudny do usunięcia osad.

 

• Jeżeli w piórze znajduje się stary atrament żelazowo-galusowy (np. pióro pozostawało nie używane przez 2-3 miesięce) to nie powinien on być zawracany do butelki z atramentem – w takim wypadku należy pióro po prostu przepłukać wodą wylewając stary atrament z pióra. Zawrócenie starego atramentu z powrotem do butelki z atramentem odbije się negatywnie na stabilności atramentu który jeszcze pozostał w kałamarzu. Atramenty żelazowo-galusowe wymagają stabilizacji, aby zabezpieczyć je przed przedwczesnym powstawaniem osadu oraz zabezpieczyć pióra posiadające metalowe elementy stykające się z atramentem (np. stalówki) przed korozją. Stosujemy zestaw kilku związków o różnym działaniu – dzięki występującej pomiędzy nimi synergii jesteśmy w stanie osiągnąć bardzo dobre efekty przy zachowaniu relatywnie nie wielkich stężeń. Ale żaden układ stabilizujący nie może działać wiecznie i atrament pozostawiony w piórze, w którym ma swobodny dostęp do powietrza z czasem ulega procesom degradacji i związki które mają go stabilizować tracą efektywność. Zawrócenie takiego starego atramentu do butelki będzie miało negatywny wpływ na stabilność takiego atramentu w przyszłości.

 

• Produkowane przez nas atramenty żelazowo-galusowe nie będą powodowały korozji w czasie normalnego użytkowania w piórach posiadających stalówki wykonane ze stali nierdzewnej lub złota. Ale zdarzają się czasami w niektórych piórach stalówki wykonane ze zwykłej stali, czasami taka stalówka jest zabezpieczona przed korozją na przykład warstwą pasywacyjną (przeważnie chromu). W przypadku tego typu stalówek możliwe jest występowanie korozji, zwłaszcza jeżeli warstwa pasywacyjna została mechanicznie naruszona. Najpopularniejsze gatunki stali nierdzewnej to gatunki stali które niezwykle słabo lub w ogóle nie oddziałują z polem magnetycznym – jeżeli stalówka jest przyciągana przez magnes to z dużą dozą pewności można stwierdzić że nie została ona wykonana ze stali nierdzewnej lub była ona nie właściwie obrabiana.

 

• Atramenty żelazowo-galusowe powinny być przechowywane w chłodnym i zaciemnionym miejscu, aby chronić je przed negatywnym wpływem światła na ich stabilność.

 

• Atramenty żelazowo-galusowe nie powinny być rozcieńczane wodą z kranu – taka woda jest bogata w różne sole oraz zawiera śladowe ilości związków wykorzystywanych do odkażania wody (jak ozon, chlor itp.) które przez co takie dodatki negatywnie odbiją się na stabilności atramentów. Jeżeli chcielibyśmy rozcieńczać taki atrament powinniśmy wykorzystać wodę destylowaną/demineralizowaną, ewentualnie wodę przegotowaną ale po upewnieniu się że nie ma w niej osadu po przegotowaniu.

 

• Dotychczasowe doświadczenia wskazują że większość produkowanych przeze mnie atramentów żelazowo-galusowych można mieszać ze standardowymi atramentami mojej produkcji, a także innych producentów. Przy przygotowaniu mieszanek jakichkolwiek atramentów należy zawsze zachować odpowiednią ostrożność. Aby nie potrzebnie nie narażać się na zepsucie zbyt dużych ilości atramentów proponuję przygotowywać mieszanki w małych pojemnikach z niewielkich objętości atramentów. Należy zachować szczególną czujność w przypadku przygotowywania mieszanek atramentów żelazowo-galusowych z atramentami czerwonymi, brązowymi oraz fioletowymi – większość powszechnie wykorzystywanych barwników w atramentach o takich kolorach nie łączy się dobrze z atramentami żelazowo-galusowymi.

Ale co zrobić w przypadku kiedy jednak któryś z atramentów żelazowo-galusowych zasechł nam w piórze i na przykład na elementach przezroczystych widoczny jest ciemny osad który nie daje się odmyć wodą? Jest kilka metod które pozwolą nam usunąć zaschnięty atramenty żelazowo-galusowe z wnętrza pióra:

1. Przepłukanie pióra wodą z płynem do mycia naczyń – dobry roztwór do płukania pióra powinno się przygotować poprzez dodanie co najmniej 2-3 kropel płynu do mycia naczyń do 10-15 ml wody. Tak przygotowany roztwór posiada bardzo niskie napięcie powierzchniowe i będzie bardzo łatwo penetrował wszelkie drobne zakamarki wewnątrz pióra wiecznego. Pióro należy przepłukać taką mieszaniną kilkukrotnie, następnie pozostawić na kilka minut i powtórnie przepłukać. Następnie przepłukujemy pióro dalej czystą wodą do momentu w którym przestaje się ona pienić. Taki sposób płukania może być również przydatny również przy myciu pióra po pozostałościach z innych atramentów.
2. Witamina C (kwas askorbinowy) – jeżeli przepłukanie płynem do mycia naczyń nie dało zadowalających rezultatów, dodanie do wody z płynem do mycia naczyń kwas askorbinowego (może być na przykład z rozgniecionych tabletek) i przepłukanie takim roztworem kilkukrotnie pióra powinno usunąć wszelkie pozostałości atramentów żelazowo-galusowych z pióra.
3. Wiele osób stosuje do mycia piór wiecznych ocet, wodę amoniakalną, lub octan amonu, nie korzystałem z tych metod, dlatego nie będę komentował ich skuteczności, ale nie polecam mycia piór wiecznych wodą amoniakalną ponieważ może to nie pozostać obojętne dla pióra wiecznego.
4. Jeżeli jest taka możliwość, to bardzo dobre wyniki da umycie rozłozonego na części pióra wiecznego w myjce ultradźwiękowej – warto dodać do wody kilka kropel płynu do mycia naczyń.